طرح توجیهی مقدماتی احداث مجتمع پرورش ماهی مبنی بر مزیت های رودخانه ارس
کارفرما:دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد
محل پروژه: منطقه آزاد ارس
بهار97
کارفرما:سازمان مناطق آزاد
چکیده طرح مقدماتی
پایین بودن سرانه مصرف ماهی در ایران نسبت به مصرف میانگین جهانی و لزوم افزایش این نرخ تا رسیدن به مصرف سرانه میانگین جهانی از یک سو و جمعیت در حال رشد کشور در سال¬های آتی از سوی دیگر، بیانگر بازار در حال گسترش مصرف آبزیان در کشور است. آبزیان از دو منبع صید و آبزی‌پروری تأمین می‌شوند. توسعه بازار مصرف آبزیان در کشور نیز موجب ایجاد فرصت های مناسبی را در زمینه مجتمع های پرورش ماهی در کشور خواهد شد. مطالعه حاضر، توجیه پذیری احداث یک مجتمع پرورش ماهی در منطقه آزاد ارس را مورد بررسی قرار می دهد.
منطقه آزاد ارس در حاشیه رود ارس و دارای اراضی حاصلخیز برای کشاورزی صنعتی و ایجاد مجتمع‌های بزرگ کشت و صنعت بزرگ با رویکرد صادرات به بازار کشورهای حوزه قفقاز و نزدیکی به کلان‌شهر تبریز به‌عنوان مرکزیت تجاری و صنعتی برتر منطقه و برخورداری از ظرفیت‌های صنعتی متأثر از صنایع مستقر در آذربایجان شرقی برای توسعه تولید و بازار آن‌ها، با تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقلی خود نقش مؤثری در توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای حوزه قفقاز ایفا می‌کند. پتانسیل گردشگری؛ منابع معدنی غنی در مجاورت منطقه؛ منابع آب فراوان به علت وجود رودخانه ارس از مهم‌ترین منابع طبیعی منطقه هستند. همچنین این منطقه به پشتوانه معافیت‌های مالیاتی 20 ساله بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی، معافیت مالیات بر ارزش افزوده، مستثنی بودن از مقررات واردات و صادارت سرزمین اصلی، آزادی ورود و خروج سرمایه و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و فضای کسب و کارسهل وآسان نسبت به سرزمین اصلی، بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت‌های اقتصادی سودآور در حوزه‌های مختلف می‌باشد.
راه‌آهن جلفا-تبریز اولین و تنها راه‌آهن الکتریکی 100 ساله ایران است که منطقه آزاد ارس را به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، قفقاز، روسیه، ترکیه، دریای سیاه و اروپا در شمال و دریای خلیج‌فارس و عمان در جنوب متصل می‌کند. محور تبریز-جلفا مسیر ورودی و خروجی را از طریق جلفا، نوردوز، و خدا آفرین با جمهوری خودمختار نخجوان، ارمنستان و آذربایجان فراهم می‌کند. محور مرز از بازرگان تا بیله سوار اروپا را به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع متصل می‌کند. فرودگاه بین‌المللی تبریز و فرودگاه نخجوان به ترتیب 120 کیلومتر و 35 کیلومتر فاصله‌دارند، درحالی‌که احداث فرودگاه منطقه آزاد ارس نیز در حال برنامه‌ریزی است. با توجه به سرمایه‌گذاری در دهه‌های اخیر در دشت گوردیان (با مساحت 1800 هکتار)، گلف ارج (با مساحت 25100 هکتار) و خدا آفرین (با مساحت بیش از 70000 هکتار) و مکان‌های گلخانه‌ای (350 هکتار) در این مناطق حدود 70،000 تن محصولات کشاورزی در سال تولید می‌شود. از سوی دیگر، موقعیت ویژه منطقه آزاد ارس درزمینه جاده‌ها، راه‌آهن، تبادلات هوایی و برنامه‌های توسعه منطقه‌ای، شرایطی را فراهم کرده است که امکان پردازش محصولات مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشور و صادرات به کشورهای نیمکره شمالی، به‌ویژه روسیه و اروپا وجود دارد.
وزارت جهاد کشاورزی در نظر دارد با توجه به قابلیت‌های منطقه آزاد ارس در زمینه شیلات و استفاده از تجربه و تکنولوژی‌های روز، این منطقه را به عنوان پایلوت صادرات آبزیان معرفی کند و بدین ترتیب سهم استان آذربایجان شرقی و کشور را در زمینه تولید شیلات افزایش دهد.
تولید ایران در حوزه شیلات یک میلیون و یک‌صد هزار تن است که ۵۸ درصد به‌صورت صید و بقیه به‌صورت آبزی‌پروری است. از طرفی سرانه مصرف ماهی در ایران 10.6 کیلوگرم و در دنیا 20 کیلوگرم می‌باشد. طبق برنامه ششم توسعه میزان مصرف ماهی تا سال 1404 باید به میزان سرانه دنیا نزدیک شود. بسیاری از نیاز کشور به ماهی‌های آب‌های سرد از طریق واردات تأمین می‌شود. احداث واحد پرورش ماهی در کنار رودخانه ارس به دلیل دمای آب پایین آن می‌تواند جایگزین مناسبی برای تأمین این نیاز از داخل کشور باشد. از طرفی پرورش ماهی در رودخانه ارس شرایط صادرات ماهی‌های پرورشی را به کشورهای همسایه و هم‌مرز راحت‌تر می‌کند.
پرورش ماهی در رودخانه علاوه بر مسائل اقتصادی در هزینه‌های سرمایه‌گذاری و تولید، ازنظر بیولوژیکی نیز دارای مزایایی به شرح زیر می‌باشد:
1- وزن مخصوص بدن ماهی، نزدیک به وزن مخصوص آبی است که در آن زندگی می‌کند. از این نظر ماهی و موجودات آبزی تقریباً در آب شناور می‌باشند و برای نگهداری خود در محیط زندگی، نیاز به‌صرف انرژی زیادی ندارند و از این نظر بیشتر از حیوانات خشکی انرژی حاصل از مصرف غذا را صرف رشد خود می‌کنند.
2- بعضی از ماهیان فیتوپلانکتون خوار مواد غذایی خود را از طریق رودخانه تأمین می‌کنند و این مسئله در کاهش هزینه‌ها بسیار مؤثر است.
3- ماهی در محیط غذایی شناور بوده و دسترسی به غذا در این محیط بسیار آسان است. علاوه بر این، آب با داشتن املاح مختلف و مواد غذایی حاصل از فتوسنتز، می¬تواند مواد مختلف موردنیاز بدن ماهی را تأمین کند.
کل سرمایه‌گذاری احداث مجتمع پرورش ماهی در منطقه آزاد ارس با احتساب 56,890 میلیون ریال سرمایه ثابت، 10,901 میلیون ریال سرمایه در گردش و 4,680 میلیون ریال سود دوران مشارکت و 1,000 میلیون ریال هزینه قبل از بهره‌برداری جمعاً 72,471 میلیون ریال برآورد گردیده است. بر این اساس نرخ بازده داخلی سرمایه‌گذاری(IRR) برابر با 19.35% و دوره بازگشت سرمایه‌گذاری حدود 5.88 سال محاسبه‌شده است. بر اساس مطالعات انجام شده سرمایه‌گذاری برای احداث مجتمع پرورش ماهی در منطقه آزاد ارس از توجیه‌پذیری اقتصادی برخوردار خواهد بود.
خلاصه طرح توجیهی احداث مجتمع پرورش ماهی
