شاخص هزینه ضریبی است برای یک زمان معین که نشان دهنده نسبت قیمت یک کالا در آن زمان به قیمت همان کالا در زمان مناسب.
بیشتر اطلاعاتی که در برآورد مقدماتی یا طراحی اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرند تنها در همان زمان جمع آوری اطلاعات معتبر هستند. به دلیل تغییرات قابل ملاحظه ای که با گذشت زمان به واسطه تغییر شرایط اقتصادی در قیمت ها به وجود می آید، برای استفاده از اطلاعات تهیه شده در زمان گذشته باید آنها را با روش های مناسب به روز کرد تا بیانگر قیمت واقعی در زمان های آینده شوند. این کار با استفاده از شاخص هزینه انجام می گیرد.
شاخص هزینه ضریبی است برای یک زمان معین که نشان دهنده نسبت قیمت یک کالا در آن زمان به قیمت همان کالا در زمان مناسب. اگر قیمت در یک زمان مشخص در گذشته معین باشد، قیمت معادل در زمان حال با ضرب کردن قیمت در زمان مبنا در نسبت شاخص هزینه در زمان حال به شاخص هزینه در زمان مبنا به صورت زیر قابل محاسبه است:
شاخص های هزینه را می توان برای تخمین کلی و عمومی به کار برد ولی هیچ شاخصی نمی تواند همه عوامل را از قبیل پیشرفت های تکنولوژیکی خاص یا شرایط مقطعی محاسبه کند. اگر تفاوت زمانی کمتر از 10 سال باشد شاخص های معمول برآوردهای نسبتاً دقیقی به دست می دهند. شاخص ها غالباً به منظور برون یابی قیمت ها برای آینده نزدیک به کار می روند.
برای مثال، ممکن است تخمین قیمت در زمان مطالعه تا زمان پیش بینی شده برای راه اندازی کارخانه انجام گیرد. این پیشنهادها با استفاده از مقادیر برون یابی شده یک شاخص و یا بر مبنای نرخ تورم پیش بینی شده صورت می پذیرد.
انواع زیادی از شاخص های هزینه به طور منظم منتشر می شوند. بعضی از آنها را می توان برای تخمین قیمت دستگاه ها به کار برد و انواع دیگر را برای تخمین هزینه نیروی کار، ساخت و ساز، مواد و سایر زمینه های خاص متداول ترین این شاخص ها شاخص Marshall and swift برای کل صنایع و شاخص هایNelson- farrar refinery Engineering News- Record construction± , construction chemical engineering plant برای تجهیزات صنایع فرآیندی است. جدول زیر فهرستی از مقادیر انواع شاخص ها در 15 سال اخیر را نشان می دهد.
در مقالات علمی شاخص های متعدد دیگری منتشر شده که برای مقاصد خاص می توان از آنها استفاده کرد. به عنوان مثال شاخص های هزینه برای مواد و نیروی کار در صنایع مختلف توسط دایره نیروی کار ایالات متحده تحت عنوان monthly labor review به طور ماهانه چاپ می شود. این شاخص ها را می توان برای انواع خاص برآوردهای مواد یا تخمین نیروی کار که دارای شرایط غیرمعمول می باشند به کار برد.
نمونه دیگری از شاخص هزینه که برای مقایسه هزینه های جهانی با گذشت زمان مورد استفاده قرار می گیرد متناوباً در مجله International journal of production economics (قبلاً با نام engineering costs and production economics چاپ می شد) منتشر می شود.
این مجله شاخص هزینه را برای کارخانه های مختلف در کشورهای استرالیا، بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هند، نروژ، ژاپن، سوئد، انگلیس و ایالات متحده ارایه می کند.
تمام شاخص های هزینه بر مبنای نمونه های محدودی از کالاها و خدمات موجود در زمینه مربوطه می باشند. بنابراین ممکن است اعمال دو شاخص مختلف بر روی یک پروژه نتایج بسیار متفاوتی در پی داشته باشد. بیشترین چیزی که از یک شاخص می توان انتظار داشت ارایه یک رفتار و تقریب کلی است.
این تقریب ها ممکن است موقع اعمال بر روی یک مورد خاص در زمان مورد نظر پاسخ خوبی نداشته باشد. به عنوان مثال امکان دارد یک پیمانکار در شرایط رکود، یک کار ساختمانی را فقط برای حفظ کارشناسانش با حداقل سود بپذیرد.
از طرف دیگر به خاطر کمبود نیروی کار بومی، ممکن است یک پروژه نسبت به پروژه مشابه در منطقه جغرافیایی دیگر به میزان قابل توجهی پر هزینه تر گردد.
شاخص های هزینه Marshall and swift ,chemical eng.plant برای تجهیزات فرآیندی و برآورد هزینه فرآیندهای شیمیایی پیشنهاد شده اند.
این دو شاخص نتایج بسیار مشابهی می دهند در حالی که شاخص Eng.news-record به دلیل عدم وجود عامل بهبود راندمان، نسبت به دو شاخص قبل با گذشت زمان به سرعت تغییر میکند. همین طور شاخص Nelson-farrar refinery با گذشت زمان افزایش خیلی زیادی داشته و باید با احتیاط و تنها برای ساخت پالایشگاه از آن استفاده کرد.
کتاب طراحی کارخانه و برآورد اقتصادی برای مهندسان شیمی
نوشته دکتر جلال الدین شایگان و مهندس محمود ثنائی زاده
