طرح توجیهی مقدماتی پایانه صادراتی
کارفرما: دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد
محل پروژه: منطقه آزاد ارس
کارفرما:سازمان مناطق آزاد
چکیده طرح مقدماتی
در سال‌های اﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﻲ در ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎ، رفع موانع و تسهيل مقررات صادراتی و توسعه پایانه‌های صادراتی در صدر تغییرات مورد نیاز قرار گرفته است.
ﻣﻮاﻧﻊ صادراتی در پایانه های خروجی ایران موجب تحمیل ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ و ﻏﻴﺮ ﺿﺮوري بر تجار می شود. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ از ﻣﺮاﻛﺰ ﻟﺠﺴـﺘﻴﻚ مانند ﻣﻨـﺎﻃﻖ آزاد، ﺑﻨﺎدر ﺧﺸﻚ، ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺻﺎدراﺗﻲ و بنادر دریایی انجام می‌گیرد. یکی از مهمترین زیرساخت های تخصصی براي صادرات، پایانه‌های صادراتی است که با کاهش هزینه های پنهان فرآیند صادرات و ایجاد تمرکز بین خدمات مرتبط با صادرات نظیر حمل‌ونقل، گمرک، بیمه و استاندارد با هدف ایجاد مزیت رقابتی برای تولیدات داخلی ایجاد میگردند.
منطقه آزاد ارس در حاشیه رود ارس و دارای اراضی حاصلخیز کشاورزی صنعتی و ایجاد مجتمع‌های بزرگ کشت و صنعت با رویکرد صادرات به بازار کشورهای آسياي ميانه و قفقاز و نزدیکی به کلان‌شهر تبریز به عنوان مرکزیت تجاری و صنعتی برتر منطقه و برخورداری از ظرفیت‌های صنعتی متأثر از صنایع مستقر در آذربایجان شرقی برای توسعه تولید و بازار آن‌ها، با تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقلی خود نقش مؤثری در توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای حوزه قفقاز ایفا می‌کند. ظرفیت‌های گردشگری؛ منابع معدنی غنی در مجاورت منطقه؛ منابع آب فراوان به علت وجود رودخانه ارس و جاذبه‌های طبيعي، فرهنگي و تاريخي از مهمترین ویژگی‌های منطقه هستند. همچنین این منطقه به پشتوانه معافیت‌های مالیاتی 20 ساله بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی، معافیت مالیات بر ارزش افزوده، مستثنی بودن از مقررات واردات و صادارت سرزمین اصلی، آزادی ورود و خروج سرمایه و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و فضای کسب و کار سهل و آسان نسبت به سرزمین اصلی، بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت‌های اقتصادی سودآور در حوزه‌های مختلف می‌باشد.
راه‌آهن جلفا-تبریز اولین و تنها راه‌آهن الکتریکی 100 ساله ایران است که منطقه آزاد ارس را به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، قفقاز، روسیه، ترکیه، دریای سیاه و اروپا در شمال و دریای خلیج‌فارس و عمان در جنوب متصل می‌کند. محور تبریز-جلفا مسیر ورودی و خروجی را از طریق جلفا، نوردوز، و خدا آفرین با جمهوری خودمختار نخجوان، ارمنستان و آذربایجان فراهم می‌کند. محور مرز از بازرگان تا بیله سوار اروپا را به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع متصل می‌کند. فرودگاه بین‌المللی تبریز و فرودگاه نخجوان به ترتیب 120 کیلومتر و 35 کیلومتر با منطقه فاصله‌دارند، درحالی‌که احداث فرودگاه اختصاصي منطقه آزاد ارس نيز در حال برنامه‌ریزی است. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های فراوان در دهه‌های اخیر در دشت‌های گوردیان (با مساحت 1800 هکتار)، گلفرج (با مساحت 25100 هکتار) و خدا آفرین (با مساحت بیش از 70000 هکتار) و گلخانه‌های بزرگ (350 هکتار) در این مناطق حدود 70،000 تن محصولات کشاورزی در سال تولید می‌شود. از سوی دیگر، موقعیت ویژه منطقه آزاد ارس درزمینه جاده‌ها، راه‌آهن، تبادلات هوایی و برنامه‌های توسعه منطقه‌ای، شرایطی را فراهم کرده است که امکان پردازش محصولات مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشور و صادرات به کشورهای نیمکره شمالی، به ویژه روسیه و آسياي ميانه از اين طريق وجود دارد.
با توسعه مستمر بخش صنعتی منطقه آزاد ارس، پیش‌بینی می‌شود این منطقه به عنوان یک منطقه پیشرو در میان دیگر مناطق آزاد کشور در زمینه‌های صنعت، کشاورزی و صادرات مرتبط عمل كند. از طرفي بررسی میزان صادرات محصولات تولیدی كشورمان به جمهوري آذربایجان بیانگر ناکارآمدی زیرساخت‌های توسعه صادرات کشور است. طرح حاضر، توجیه‌پذیری ایجاد پایانه صادراتی به عنوان زیرساخت تخصصی حمل‌ونقل صادراتی، با متمرکز نمودن خدمات به منظور ایجاد مزیت رقابتی برای تولیدات داخلی در منطقه آزاد ارس را مورد بررسی قرار می‌دهد.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری کل برای راه‌اندازی این واحد خدماتی معادل 298,737 میلیون ریال شامل 8,078 میلیون ریال سرمایه در گردش 23,091 میلیون ریال سود دوران مشارکت و 267,568 میلیون ریال سرمایه‌گذاری ثابت طرح است. در این خصوص نرخ بازده داخلی طرح از دیدگاه کل سرمایه‌گذاری (IRR) معادل 25.70 و دوران بازگشت سرمایه حدود 5.15 سال محاسبه شده است. بر اساس مطالعات انجام‌شده سرمایه‌گذاری برای احداث پایانه صادراتی در منطقه آزاد ارس از توجیه‌پذیری اقتصادی نسبتاً خوبی برخوردار خواهد بود.
خلاصه طرح توجیهی احداث پایانه صادراتی ارس
